Khi triển khai thực hiện hợp đồng thi công xây dựng, trường hợp nhà thầu yếu kém, vi phạm tiến độ thực hiện hợp đồng, chủ đầu tư căn cứ quy định trong hợp đồng ra quyết định thấm dứt một phần (hoặc toàn bộ) hợp đồng đối với nhà thầu đồng thời ra quyết định chỉ định bổ sung một nhà thầu khác (đã thực hiện tốt hợp đồng ở các gói thầu khác trong  cùng Dự án) đảm bảo đơn giá, tiến độ và giá hợp đồng đã ký không bị vượt. Việc xử lý như vậy của thủ đầu tư có đúng không? Có cần thiết phải xin phép người quyết định đầu tư một cơ chế đặc thù để xử lý trường hợp này, đảm bảo chặt chẽ và đúng quy định?

Câu hỏi của Bạn liên quan đến 2 nội dung:
1. Quy định về trách nhiễm trong đấu thầu
Luật số 38/2009/QH12 đã điều chỉnh nhiệm vụ giữa người có thẩm quyền (người quyết định đầu tư) và chủ đầu tư Theo đó, từ ngày 1/8/2009 khi Luật số 38/2009/QH12 có hiệu lực thi hành thì chủ đầu tư (ngoài các trách nhiệm quy định tại Điều 60 Luật Đấu thầu năm 2005) có trách nhiệm thực hiện thêm các nhiệm vụ sau:
- Phê duyệt hồ sơ mời thầu (HSMT);
- Phê duyệt kết quá lựa chọn nhà thầu,
- Xử lý các tình huống trong đấu thầu
Trong Luật Đấu thầu năm 2005, ba nhiệm vụ nêu trên được giao cho người có thẩm quyền. Tại khoản 1 Điều 76 Nghị định 85/2009/ NĐ-CP quy định, việc phân cấp trách nhiệm trong  đấu thầu thực hiện theo quy định của Luật số 38/2009/QH12 từ ngày 1/8/2009.
2. Trách nhiễm xử lý hợp đồng đang thực hiện
Hợp đồng xây dựng đối với gói thầu của Bạn căn cứ trên các quy định của Luật Đấu thầu, Luật số 38/2009/QH12, Luật Xây dựng và các Nghị định hiện hành liên quan như Nghị định 85/2009/NĐ-CP, Nghị định 12/2009/NĐ-CP, Nghị định 48/2010/ NĐ-CP.
Theo quy định tại khoản 7 Điều 61. Luật Đấu thầu, chủ đầu tư chịu trách nhiệm vè nội dung hợp đồng, ký kết hợp đồng với nhà thầu được lựa chọn và thực hiện đúng cam kết trong hợp đồng đã ký kết với nhà thầu. Như vậy chủ đầu tư hoàn toàn chịu trách nhiệm về hợp đồng đã ký với nhà thầu. Một khi hợp đồng đã được ký thì những vấn đề phát sinh trong thực hiện hợp đồng phải căn cứ vào các điều khoản của hợp đồng chứ không còn liên quan đến kết quả lựa chọn nhà thầu trước đó. Bởi lẽ,  kết quả lựa chọn nhà thầu là căn cứ để ký hợp đồng.
Nghị định 48/2010/NĐ-CP quy định, hợp đồng xây dựng là hợp đồng dân sự được thỏa thuận bằng văn bản giữa bên giao thầu và bên nhận thầu về việc xác lập thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ của các bên để thực hiện một, một số hay toàn bộ công việc trong hoạt  động xây dựng. Như vậy, việc xử lý các phắt sinh trong quá trình thực hiện hợp đồng thuộc trách nhiệm của các bên tham  gia hợp đồng đã ký (chủ đầu tư và nhà thầu). Nghĩa là ai ký hợp đồng thì người đó có trách nhiệm xử lý hợp đồng.
Trong hợp đồng có điều  khoản về xử lý các vấn đã phát  sinh trong quá trình thực hiện để tạo căn cứ pháp lý cho các bên khi cần thiết. Các điều khoản hợp đồng trong Mẫu HSMT xây lắp (ban hành kèm theo thông tư 01/2010/TT-BKH), các Điều từ Điều 39 đến Điều 43 Nghị định 48/2010/NĐ-CP đều quy định các nội dung liên quan tới xử lý hợp đồng. Điếu 75 Luật Xây dựng còn quy định, chủ đầu tư có quyền đình chỉ thực hiện hoặc chấm dứt hợp đồng với nhà thầu thi công xây dựng theo quy định cửa pháp luật. Tại khoản 17 Điều 2 Luật số 38/2009/QH12 quy định: việc điều chỉnh hợp đồng chỉ áp dụng trong thời gian thực hiện hợp đồng theo hợp đồng đã ký và phải được thủ đầu tư xem xét quyết định. Giá hợp đồng sau điều chỉnh không dẫn đến làm tăng tổng mức đầu tư được duyệt, trừ trường hợp được người có thẩm quyền quyết định đầu tư cho phép.
Trở lại tình huống của Bạn thấy rằng, việc xử lý của chủ   đầu tư không làm thay đổi dự án đầu tư, phạm vi công việc của gói thầu, đảm bảo không vượt với đơn giá như đã ký trong hợp đồng, đảm bảo tiến độ hoàn thành hợp đồng là hoàn toàn thuộc thẩm quyền và trách nhiệm của chủ đầu tư.
Tuy nhiên,cần lưu ý rằng tại Điều 109 Luật Xây dựng có quy định: khi có sự thay đổi dự án đầu tư xây dựng công .trình mà phải điều chỉnh hợp đồng thì phải được người quyết định đầu tư cho phép. Bên cạnh đó, khoản 17 Điều 2 Luật số 38/2009/QH12 quy định trường hợp có phát sinh hợp lý những công. việc ngoài quy định trong hợp đồng mà không làm thay đổi mục tiêu đầu tư hoặc tổng mức đầu tư thì chủ đầu tư thỏa thuận với nhà thầu đã ký hợp đồng đề tính toán bổ sung các công việc phát sinh và ký kết phụ lục bổ sung hợp đồng, trường hợp thỏa thuận không thành thì nội dung công việc phát sinhđó hình thành một gói thầu mới và biến hành lựa chọn nhà thầu theo quy định của Luật Đấu thầu.
Khi đã có quy định về quyền và trách nhiệm trong Luật đối với từng bộ phận tham gia thì việc thực hiện không thể chuyển từ người này sang người khác mà như thường nói “Việc ai người đó làm”. Có điều mọi việc và mọi người khi thực hiện phải theo đúng quy định.